معرفی نخبگان سلف بومی استان مازندران
ابومحمد حسن اطروش مشهور به ناصر الحق و ناصر کبیر
معرفی استاد: ابومحمد، حسن بن علی بن حسن بن علی بن عمر بن علی (امام سجاد(ع)) ، ملقب به ناصر الحق و ناصر کبیر، ناصر اطروش(Hasan al-Utrush) از سلاله نبوی و علوی است. از فقها، متکلمین، علما، حاکمان و شعرای توانمند در قرن سوم هجری است. شیخ طوسی او را در شمار اصحاب امام هادی (ع) آوردهاست. ناصر الحق، در سال ۳۰۱ هجری، حکومت علوی را در طبرستان احیا کرد. وی همچنین جد مادری سید رضی و شریف مرتضی است. از وی به عنوان نخستین مروج اسلام در سرزمینهای شمال ایران نام برده میشود. وی تا هنگام مرگ بر گیلان، طبرستان و قسمتی از گرگان حکومت داشت. پیش از وی حسن بن زید (از نوادگان امام حسن (ع)، معروف به داعی کبیر و مؤسس سلسله علویان در طبرستان، احمد بن محمد و محمد بن زید، معروف به داعی الی الحق) بر منطقه طبرستان زمامداری و نخستین حکومت شیعی را در ایران پایهگذاری کردند. ناصر کبیر در علوم تفسیر، فقه، کلام و حدیث از سرآمدان روزگار خود محسوب میشد، به گفته طبری و ابن اثیر، او حاکمی عادل و نیکسیرت بود و مردم همانند او را در عدل و برپایی حق و حسن روش ندیدند. وی سرانجام در آمل درگذشت و مزارش در همان شهر زیارتگاه عموم است.
آثار: برخی از کتابهای ناصر کبیر عبارتند از: الاحتساب (از اولین آثار مرتبط با اجرای امور حسبیه در سرزمینهای اسلامی بوده است)، البساط (کتابی کلامی است درباره توحید، شناخت خداوند، و همچنین عدالت خداوند در حق بندگان که ناصر کبیر آن را برای شاگردان خود نوشته است)، ناصر کبیر، اثری فقهی نیز داشته است که سید مرتضی، در کتابی مستقل به نام مسائل الناصریات، نظرات فقهی خود را در برابر نظرات ناصر کبیر مطرح ساخته است.
شاگردان: از میان شاگردان متعدد وی، ابوعبداللّه ولیدی برخی از سخنان و احادیث املا شده او را در کتابی بهنام الألفاظ گردآوری کرده که تا قرن پنجم موجود بوده است. از دیگر شاگردان مشهور حسن اطروش، ابوالحسن علی بن مهدی مامطیری (مؤلف کتاب نزهةالابصار) و حسین بن هارون حسینی (عالم امامی ساکن در آمل) بودند.
سیره زندگی استاد: درمسلک ناصرالحق اختلافات زیادی شدهاست، برخی او را از زیدیه دانستهاند. اکثر مورخین و مترجمین یمن و زیدیه و اشخاصی که مصادر کتابشان از زیدیه است، عقیده دارند او زیدی بودهاست و از او تعبیر به امام زیدیه میکنند و عده دیگری در مقابل آنها تصریح کردهاند که ناصرکبیر امامی اثنی عشری است. محمد بن جریر طبری مینویسد: مردم جهان کسی را همتای اطْروش در دادگری و حسن سیرت و برپاداشتن حق ندیدهاند، محمدباقر خوانساری مینویسد: ناصرالحق دارای اوصاف حسنه و اخلاق حمیده بودهاست، ابن ابیالحدید گوید: که او صاحب سیف و قلم و از بزرگان فقهای امامیه و شیخ طالبین و عالم زاهد و ادیب شاعر بود. او اسلام را در میان ساکنان دریای خزر نشر داد.
آرامگاه: اولین آرامگاه ناصرالحق به نام گنبد کبود بنایی عظیم بود و ۶۰۰ سال زیارتگاه بود که به دست تیمور لنگ نابود شد و سپس بنایی کوچکتر برای ناصرالحق احداث شد و مقبره فعلی ناصرالحق برج آرامگاهی مربوط به سده ۹ ه.ق است و در آمل واقع شده و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
جمع بندی توصیف منزلت استاد: ناصر کبیر در اواخر عمر، از سیاست و جنگ و حکومت، کنارهگیری کرد و خود به زهد و پارسایی، ارشاد خلق، تدریس و آبادانی شهرها گذراند. اقداماتی از جمله حمایت از عالمان و دانشمندان، دعوت از سادات برای زندگی در طبرستان، آموزش قرآن کریم، تشویق شاعران، ساخت مساجد و همچنین تدریس فقه، حدیث و تفسیر قرآن، درباره ناصر کبیر گزارش شده است. برپایۀ منابع تاریخی، ناصر کبیر نقش مهمی در اسلام آوردن و شیعه شدن مردم در طبرستان داشته است. از آنجا که بر اثر شکنجه یا اصابت شمشیری کر شده بود، به اطروش(ناشنوا) خوانده میشد. وی سرانجام در شب جمعه ۲۵ شعبان ۳۰۴ق. در حالی که عمرش به ۷۹ سال رسیده بود، دارفانی را وداع گفت و در روز جمعه در شهر آمل دفن گردید. همایش بینالمللی بزرگداشت ناصر کبیر در بهمن ۱۳۹۲ در محمودآباد مازندران، با حضور جمعی از دانشمندان جهان اسلام و شخصیتهای یمن جهت بحث و تبادل نظر در زمینه نقش علماء و اندیشمندان در تبیین و ترویج نهج البلاغه و صحیفه سجادیه از سوی مجمع جهانی اهل بیت (ع) برگزار میشود. تله تئاتر ۱۳ قسمتی اطروش در سال ۱۳۹۳ تهیه و در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد.