معرفی نخبگان سلف بومی استان مازندران

علی بن ربن طبری

معرفی استاد: علی بن ربن طبری(تولد در حدود 190 ق/وفات247 ق): ابن ربن طبری یا علی بن سهل ربن طبری، پزشک و عالم برجسته که در قرن سوم هجری در دوران خلافت عباسیان می‌زیست. وی طبیب بزرگ عالم اسلام و ایران است که نخستین رکن از ارکان چهارگانه علم پزشکی یعنی فردوس الحکمه را تألیف کرد. ابن ربن طب را ابتدا نزد پدر فراگرفت. پدر ابن ربن طبری از معلمانی بودکه از مرو به طبرستان آمد. ابن ربن پس از تولد در طبرستان و فراگیری علوم به خدمت مازیار ابن قارن پیوست. پس از کشته شدن مازیار، او به علت فتنه‌ای در طبرستان به ری گریخت و در آنجا با ابوبکر محمد ابن زکریای رازی به خدمت پرداخت و سپس به خدمت المعتصم بالله عباسی رسید.

آثار : آثار بسیاری به ابن ربن نسبت داده شده است. معروف‌ترین آنها عبارتند از: فردوس الحکمة(یکی از کهن‌ترین و معتبرترین آثار جامع طب اسلامی)، الدین و الدولة فی اثبات نبوة النبی محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم(در این کتاب، ابن ربن حقانیت دین اسلام و برتری آن را بر ادیان دیگر مورد بررسی قرار داده و اطلاعاتی درباره ادیان هند و فرق گوناگون اسلام و مسیحیت و غیره در یک باب آورده است)، تحفة الملوک، کتاب فی الامثال و الادب علی مذاهب الفرس و الروم و العرب، کتاب عرفان الحیاة، کتاب فی ترتیب الاغذیة، کتاب فی الحجامة، حفظ الصحة، کتاب الرد علی اصناف الناصری که مؤلف در کتاب « الدین و الدولة » از آن نام برده است، الکتاب اللؤلؤ

استادان:  ابن ربن تحصیلات خود را در علوم دینی و ادبی نزد پدرش و دیگر بزرگان طبرستان آغاز کرد. سپس برای ادامه تحصیل به بغداد، پایتخت عباسیان، سفر کرد و در آنجا به مطالعه علوم مختلف از جمله طب، ریاضیات، نجوم و فلسفه پرداخت. او از شاگردان برجسته یحیی بن ماسویه، پزشک مشهور، بود و در بیمارستان بغداد به طبابت مشغول شد. ابن ربن همچنین به عنوان منجم در دربار عباسیان فعالیت می‌کرد و به پیش‌بینی وقایع نجومی می‌پرداخت.

ویژگی های کتاب فردوس الحکمه: این کتاب نوعی دایرة المعارف پزشکی است که در آن علاوه بر طب، از طبیعیات، حیوانشناسی، جنین شناسی مقایسه ای، گیاهشناسی، روانشناسی و فلسفه نیز بحث شده است. فردوس الحکمه یک دورۀ کامل طب، بهداشت، تغذیه، فیزیولوژی، نشانی ها و درمان را در بر دارد و در آن بیماری اندامهای مختلف برونی و درونی بدن، داروها و شیوه های درمان ذکر شده است. ابن ربن در تألیف کتاب خود از اطلاعات ایرانیان و هندوان و یونانیان در مسائل مختلف استفاده کرد و به جمیع مباحث علم پزشکی و داروشناسی در آن توجه نمود. در این کتاب مجموعه طب بقراطی و جالینوسی با معارف هندی و پزشکی در هم آمیخته شد.

فعالیت های اجتماعی:   علی بن ربن مدتی در مازندران سمت دبیری مازیار بن قارن را بر عهده داشت و بعد از اسارت و قتل او به بغداد رفت و نزد المعتصم سمت دبیری یافت و به تألیف کتابهایی مبادرت نمود از جمله کتاب فردوس الحکمة را در قرن سوم هجری تألیف کرد. او تمامی مراحل پیش از تألیف این کتاب را در طبرستان به انجام رساند و در سامرا آن را کامل کرد. فردوس الحکمه اولین کتاب مهم طبی است که توسط مسلمانان و ایرانیان به زبان عربی نگاشته شده است. او ابتدا مسیحی بود و در عراق مسلمان شد؛ بعداً حتی کتابی نیز در باب برتری‌های اسلام نسبت به سایر ادیان نوشت. او در علوم اسلامی و داروشناسی نیز مهارت داشت و کشف مسری بودن سل را هم به او نسبت می‌دهند. ابن ربن اولین بیمارستان تخصصی زنان و کودکان را در بغداد تأسیس کرد. وی آثار علمی متعددی از یونانی و سریانی به عربی ترجمه کرد و کتابخانه بزرگی در بغداد تأسیس کرد که در آن نسخه‌های خطی نفیس نگهداری می‌شد.

جمع بندی توصیف منزلت استاد: علی بن ربن طبری طبیب بزرگ عالم اسلام و ایران است که نخستین رکن از ارکان چهارگانه علم پزشکی یعنی فردوس الحکمه را تألیف کرد. امیدواریم نسل جدید با الگوگیری از ایشان بتوانند منشأ خیر و فایده برای اسلام، جامعه و ایران عزیز باشند.