معرفی نخبگان حوزوی بومی استان مازندران

آیت الله محدّث نوری

(شیخ میرزا حسین بن محمد تقی بن علی بن تقی نوری طبرسی نجفی)

معرفی استاد: شیخ میرزا حسین مشهور به محدّث نوری، صاحب کتاب مستدرک الوسائل و از بزرگترین عالمان امامیه قرن 14 قمری است. میرزا حسین نوری در ۱۸ شوال سال ۱۲۵۴ قمری در روستای یالو از توابع شهرستان نور مازندران به دنیا آمد. در همان سال‌های آغازین عمر، تحصیلاتش را از موطن خود آغاز نمود. سپس در تهران نزد شیخ عبدالرحیم بروجردی، علم آموزى را دنبال کرد. وی در سال ۱۲۷۳ قمری در سن ۱۹ سالگی براى فراگیرى علوم و معارف اسلامی به همراه استاد و ابوزوجه خود شیخ عبدالرحیم بروجردی از تهران به عراق هجرت کرد و در شهر کربلاء در درس شیخ عبدالحسین تهرانی حضور یافت و مدت دو سال در حوزه کربلاء تحصیل کرد. محدث نوری در سال 1280 قمری به نجف اشرف نقل مکان کرد و در درس شیخ مرتضی انصاری حضور یافت. وی در سال 1284 عازم مشهد مقدس شد و مدت دو سال در ایران اقامت داشت و مجددا در سال 1286 قمری به نجف اشرف بازگشت و در نزد اساتید بنام و پر آوازۀ روزگار خویش همانند میرزای محد حسن شیرازی کسب علم نمود. میرزای شیرازی در سال ۱۲۹۱ به سامرا مهاجرت کرد و قصد اقامت در آن شهر نمود، محدث نوری نیز در سال بعد همراه دیگر استادش فتحعلی سلطان آبادی و دامادش شیخ فضل الله نوری به سامرا مهاجرت کرد تا از محضر استاد خود میرزای شیرازی بهره برد. وی سال 1314 دو سال پس از وفات استادش میرزای شیرازی به نجف اشرف هجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا ماند. سرانجام محدث نوری در شب چهارشنبه ۲۷ جمادی الثانی سال ۱۳۲۰ قمری در سن ۶۶ سالگی به سرای باقی شتافت و بنا به وصیت در یکی از ایوان های آستان مقدس امیرالمومنین علی (ع) به خاک سپرده شد.

آثار :  مواقع النجوم (شجره نامه‌ای است در سلسله اجازات نوریان، نخستین اثر او است که در ۲۱ سالگی نوشته است)، نفس الرحمن فی فضائل سیدنا سلمان (حدیثی است از حیات سلمان فارسی)،  دارالسلام (در دو جلد، در باره خواب و اخلاق)، فصل الخطاب، معالم العبر، میزان السماء، کلمه طیبه، جنه المأوی، فیض القدسی(اولین کتاب مستند و معتبر در خصوص زندگانی علامه مجلسی)، بدر مشعشع (در شرح حال فرزندان موسی مبرقع پسر امام جواد (ع) است)، کشف الاستار (پرتوی است از حسن دل انگیز حضرت مهدی روحی فداه)، صحیفه ثانیه علویه، صحیفه اربعه سجادیه، سلامه المرصاد، مستدرک مزار بحار، حاشیه بر منتهی المقال، ظلمات الهاویه در معایب معاویه، نجم الثاقب (پر انتشارترین کتاب محدث نوری)، موالید الائمه، شاخه طوبی، دیوان شعر محدث نوری (با نام مولودیه)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل (بزرگترین اثر محدث نوری و معتبرترین مجموعه مفصل روایی که پس از وسائل الشیعه نوشته شده است)، لؤلؤ و مرجان، تحیه الزائر، تقریرات بحث استادش شیخ العراقین، تقریرات درس استاد دیگرش میرزای بزرگ، اربعونیات،  اخبار حفظ القرآن، رساله‌ای در شرح حال مولی ابی الحسن شریف عاملی فتونی، کشکول،  حواشی بر توضیح المقال حاج ملا علی کنی، رساله فارسی در جواب به شبهات کتاب «فصل الخطاب» و در رد تحریف قرآن مجید، ترجمه جلد دوم دارالسلام به فارسی، اجوبه المسائل، حواشی بر «رجال» ابی علی.

استادان:  ملا محمد علی محلاتی، شیخ عبدالرحیم بروجردی، شیخ العراقین عبدالحسین تهرانی، شیخ مرتضی انصاری، جمال السالکین آخوند ملا فتحعلی سلطان آبادی،  ملا شیخ علی خلیلی، معزالدین سید مهدی قزوینی، میرزا محمد هاشم خوانساری، ملا علی کنی.

شاگردان: شیخ آقا بزرگ تهرانی، حاج شیخ عباس قمی، شیخ محمدحسین کاشف الغطاء، سید عبدالحسین شرف الدین عاملی، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، میرزا ابوالفضل تهرانی معروف به کلانتری نوری، شیخ فضل الله نوری، شیخ محمد تقی بافقی. همچنین محدث نوری «شیخ روایت» بسیاری از دانشوران نامی است که برخی از آنان عبارتند از سید محسن امین عاملی، میرزای نائینی، شیخ محمد جواد بلاغی و آقا ضیاءالدین عراقی.

سیره زندگی استاد: محدث نوری در ماجرای تحریم تنباکو و کارهای میرزای شیرازی در سامرا، نقشی اساسی داشت. از حالات محدث نوری در ایام اقامت در نجف اشرف این گونه بیان می کنند: زمان نوشتن وی بعد از نماز عصر تا هنگام غروب و زمان مطالعه وی بعد از نماز عشا تا هنگام خواب بود. او همیشه با وضو می‌خوابید و شب‌ها هم کم می‌خوابید، دو ساعت قبل از طلوع فجر بیدار می‌شد و وضو می‌گرفت. یک ساعت قبل از طلوع فجر به حرم حضرت امیرمؤمنان علی (ع) مشرف می‌شد و این برنامه در زمستان و تابستان ادامه داشت. او پشت «در قبله» می‌رفت و نماز شب می‌خواند تا سید داود نائب، کلید دار حرم، می‌آمد و در را باز می‌کرد و محدث نوری اولین کسی بود که وارد حرم می‌شد. او به سید داود در روشن کردن چراغ های حرم کمک می‌کرد آنگاه بالای سر ضریح حضرت می‌ ایستاد و زیارت می‌خواند. بعد از طلوع فجر نماز صبح را به جماعت اقامه می ‌کرد و تا هنگام طلوع خورشید به تعقیبات نماز و دعا می‌پرداخت. بعد از آن به کتابخانه بزرگ خود می‌رفت. آن کتابخانه شامل هزاران جلد کتاب نفیس و نسخه‌های خطی ارزشمند و گران‌بها و کم‌نظیر و یا منحصر به فرد بود. او به جز به هنگام ضرورت از کتابخانه خارج نمی‌شد. بعد از ساعتی برخی از شاگردانش مانند علامه شیخ علی بن ابراهیم قمی و شیخ عباس قمی صاحب مفاتیح الجنان و مولی محمدتقی قمی برای تصحیح و مقابله و نگارش و یا نسخه برداری به کمک او می‌آمدند. بعد از پایان کار کمی غذا می‌خورد و استراحت می‌کرد و بعد، نماز ظهر را در اول وقت می‌خواند و بعد از نماز عصر، دوباره همان برنامه را ادامه می‌داد. روزهای جمعه برنامه او تغییر می‌کرد. صبح ها بعد از آنکه از حرم باز می ‌گشت به مطالعه برای منبر می‌ پرداخت و یک ساعت بعد از طلوع خورشید به مجلس عمومی خود می‌رفت و سخنانی بلیغ و گهربار افاده می‌کرد. او سعی بر آن داشت تا هر چه بالای منبر می‌گوید یقینی باشد و مطالب مشکوک را مطرح نمی‌کرد و هنگام ذکر مصیبت اهل‌بیت علیهم‌السّلام اشک بر محاسن شریفش جاری می‌شد. یکی از سنت هایی که در زمان شیخ انصاری رواج داشت زیارت امام حسین (ع) با پای پیاده بود. بسیاری از بزرگان و علما با پای پیاده به زیارت کربلا می‌رفتند؛ اما این سنت در زمان محدث نوری به فراموشی سپرده شده بود. با عزم و همت محدث نوری این سنت نیز دوباره زنده شد. او چارپایانی را برای حمل بار کرایه می‌کرد و با پای پیاده با یاران و شاگردان خود به زیارت امام حسین  (ع) می‌رفت. آن مسیر نجف تا کربلا را در سه شب می‌پیمودند و صبح و عصر راه می‌رفتند و نیمه روز به استراحت و صرف غذا و خواندن نماز و دعا می‌پرداختند. این کار آنها بسیار مورد استقبال مردم و علما و بزرگان قرار گرفت و جمعیت فراوانی به آنها ملحق شدند که گاهی تعداد خیمه‌های آنها به بیش از ۳۰ خیمه بیست تا سی نفره می‌رسید.