معرفی نخبگان حوزوی بومی استان مازندران

شیخ ملا محمّد صالح، معروف به ملاّ صالح مازندرانى

معرفی استاد: شیخ ملا محمّد صالح، معروف به ملاّ صالح مازندرانى، فرزند ملاّ احمد بن شمس الدین طبرسى، سروى (ساروی)، ملقب به حسام الدین مازندرانی، از  بزرگان شیعه در قرن یازدهم هجری در شهر اصفهان و شوهر خواهر علاّمه محمّد باقر مجلسى و داماد ملاّ محمّد تقى مجلسى است. محمدصالح ساروی مازندرانی در روستای تیلک از توابع چهاردانگه ساری متولد شد. وی مدتی در ساری تحصیل کرد. پدرش ملا احمد در نهایت فقر و تنگدستی بسر می‌برد. به همین دلیل ملا محمد صالح به اصفهان هجرت کرده و در یکی از مدارس موقوفه آنجا سکنی گزید، و چون بر اساس وقفنامه آن مدرسه، به طلاب بر حسب درجه علمی آنان شهریه پرداخت می‌شده است دوران ابتدایی تحصیل را به سختی گذراند. به علت فقر مالی و کهنگی لباس در مجلس درس داخل نمی شد و در بیرون در گوشه ای می نشست به طوری که طلاب گمان داشتند که او برای تکدی وکسب معاش در مدرس می آمد. روزی پاسخ به مسئله ای برای ملامحمد تقی مشکل شد و جواب آن را به روز دوم و سوم موکول کرد، در روز سوم یکی از شاگردان نوشته های ملاصالح را دید که پاسخ آن پرسش در آن نوشته بود پس از تحقیق معلوم شد که جواب از طرف ملا محمد صالح بود. مجلسی او را به مجلس درس فراخواند و به علت استعداد ذاتی خود و کوشش فراوان مورد توجه مجلسی قرار گرفت. دیری نپایید که در سلک افاضل شاگردان مجلسی قرار گرفت. چون علامه مجلسی زهد و تقوای وی را دید به او پیشنهاد کرد تا با دختر مجتهده، عالمه و فاضله اش آمنه بیگم ازدواج کند. خدای متعال از برکت این ازدواج شش فرزند پسر و نیز یک دختر به نام زکیه به آنان ارزانی داشت که همگی از اهل علم و قلم شدند. علامه محمدباقر وحیدبهبهانی، علامه سید محمدمهدی بحرالعلوم، سید علی طباطبایی (صاحب ریاض)، سید محمد حسین شهرستانی و سید حسین طباطبایی بروجردی از نوادگان ملاصالح مازندرانی هستند.

آثار: شرح اصول کافی (کتاب بسیار کم نظیر و بهترین شرح بر اصول کافی، در پنج مجلد است)، شرح روضه کافی، شرح قصیده برده، شرح من لا یحضره الفقیه، حاشیه شرح لمعه، شرح معالم الاصول، حاشیه معالم، حاشیه شرح مختصر الاصول عضدی، شرح زبده الاصول شیخ بهایی، شرح شافیه فی التصریف، کتاب الدائر السائر.

استادان:  علامه مجلسی اول، شیخ بهایی، ملا عبدالله شوشتری، ملا حسنعلی شوشتری

شاگردان: بزرگانی همانند علامه محمد باقر مجلسی، فیض کاشانی، میرزا عبدالله اصفهانی تبریزی افندی صاحب کتاب ریاض العلماء در محضر وی تلمذ کردند.

سیره زندگی استاد: استاد الفقهاء آقا باقر بهبهانی (وحید) به مناسبتی در رساله اجتهاد و اخبار می نویسد: حال مجتهدان که همواره احتیاط را از دست نمی دهند مساوی با حال جد من، عالم ربانی و فاضل صمدانی مولانا محمد صالح مازندرانی است. از پدرم محمد اکمل شنیدم، می فرمود پس از آنکه معظم له از شرح اصول کافی فراغت یافت در صدد بر آمد تا فروع کافی را نیز شرح کند. یکی از عالمان معاصرش به او می گوید کسی که می خواهد فروع کافی را شرح کند باید دارای قوه قدسیه اجتهاد باشد، ملا صالح به خیال آنکه شاید بدان قوه نرسیده، از شرح فروع کافی منصرف می شود و حال آنکه اگر کسی شرح اصول کافی را به دقت بررسی و مطالعه نماید می فهمد که معظم له به آخرین پایه فقه  فقاهت و از مایه علمی برخوردار بوده است. آقا (وحید) اضافه می کند که شرح مزبور حاکی از آن است که جد ما در اوایل عمر به درجه اجتهاد نائل آمده است.

جمع بندی توصیف منزلت استاد: ملاصالح مازندرانی می‌گوید: من از جانب خداوند بر طلاب علوم حجت می‌باشم؛ زیرا هیچ طالب علمی چون من فقیر نبود، مدت زمانی بر من می‌گذشت که وسیله روشنایی جز روشنایی چراغ وضو خانه برای من فراهم نبود و از نظر هوش و حافظه کسی از من کم هوش‌تر نبود، به حدی که وقتی از منزل خود بیرون می‌رفتم در هنگام مراجعت، منزلم را فراموش می‌کردم و نیز اسامی فرزندانم را از یاد می‌بردم ولى با پشتکار و همّت زیاد، خداوند بر من منّت نهاد و تحصیل علم نمودم. علامه محمد صالح مازندرانی در سال 1086 قمری در شهر اصفهان در گذشت و در کنار قبر علامه مجلسی به خاک سپرده شد.