معرفی نخبگان حوزوی بومی استان مازندران

علامه سعیدالعلماء مازندرانی

معرفی استاد: ملا محمد سعید بارفروشی مازندرانی، ملقب به سعیدالعلماء مازندرانی، در سال ۱۱۵۲ در قریه «دیوکلا» از توابع بارفروش (بابل کنونی) از یک خانواده روحانی متولد شده و درسال ۱۲۳۳ در زادگاهش درگذشته و در مسجد جامع به خاک سپرده شد. وی پس از فراگیری علوم مقدماتی نزد پدر و فضلای دیگر بابل و ساری برای ادامه‏ تحصیل به کربلا سفر کرد و از محضر درس بزرگان علم به ویژه شریف العلماء مازندرانی به تحصیل فقه و اصول پرداخت و به درجه اجتهاد نایل گردید. سپس به نجف اشرف عزیمت نمود و پس از سال‌ها تدریس و تحصیل به بارفروش بازگشت تا در خدمت مردم باشد. در مقام علمی‌اش آورده‌اند که شیخ انصاری، او را از خود اعلم می‌دانست و به امر سعید العلماء مقام مرجعیت و زعامت شیعیان را برعهده گرفت. سعید العلماء نقش بسیار تعیین کننده‌ای در خاموش کردن فتنه بابیه در مازندران داشت.

استادان:  وی در نجف اشرف از محضر علمای زمانش: شریف العلماء مازندرانی(صاحب جواهر) و شیخ محمد حسن نجفی استفاده برد.

موقعیت علمی و مرجعیت: مراتب علمی سعید العلماء، مورد توجه شایانی در عراق و ایران بوده است. با درگذشت صاحب جواهر، امر مرجعیت و زعامت شیعیان، در میان علمای نجف اشرف، متعین در شیخ مرتضی انصاری شد اما شیخ انصاری از قبول این امر امتناع می‌ورزید و معتقد بود با وجود سعیدالعلمای مازندرانی، وی اعلمیت و صلاحیت لازم برای تصدی موضع افتاء را ندارد و نامه ای  بدین مضمون نوشت: هنگامی که شما در کربلا بودید و با هم از محضر شریف العلماء استفاده می‌کردیم. استفاده و فهم تو بیشتر از من بود. اینک سزاوار است به نجف آمده و این امر را عهده دار شوی. سعید العلما در جواب نوشت: شما در این مدت در حوزه مشغول تدریس و مباحثه بودید. ولی من در اینجا گرفتار امور مردم هستم و شما در این مسئله از من سزاوارترید. پس از این نامه، شیخ انصاری مرجعیت عام را می‌پذیرد.

شاگردان: از میان شاگردان وی می‌توان به شیخ زین‌العابدین(وی از سعیدالعلماء موفق به دریافت اجازه روایت شد)، ملا محمد اشرفی، شیخ زین‌العابدین حائری مازندرانی، سید محمدربیع شوشتری اشاره کرد.

دیدگاه‌ها:  مدرس تبریزی در ریحانة الادب نوشته، بعضی از اهل خبره او را هم سنگ شیخ انصاری دانسته بلکه گاهی ترجیحش می‌دهند. و دربارۀ وی می‌نویسد: ملامحمد سعید بارفروشی مازندرانی، از اکابر علمای امامیه، از افاضل مجتهدین، در فصاحت و نطق و بیان یگانه زمان بود و بالجمله فقه و اصول او مسلم اهل عصر خود بود. علامه حاج آقا بزرگ تهران صاحب الذریعه می‏نویسد: سعید العلماء از بزرگان علما، و اکابر فقها بود، و در میان بزرگان علم و فقهای مشهور عصر خود شهرت داشت او همدرس علمای بزرگی همچون شیخ مرتضی انصاری (صاحب رسائل و مکاسب) بود و از شاگردان برجسته‏ شریف العلماء مازندرانی حساب می‏ آمد. آیه الله جوادی آملی می گوید: علامه سعیدالعلماء از پرافتخارترین سرمایه‌های علمی ما است که جامعه را به هویت واقعی اش رهنمون می‌سازد و یکی از ویژگی های برجسته زندگی مرحوم سعید العلما را عشق و ارادت ویژه او به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) دانست و گفت: نقل نمودند که در تقریرات درس اصول، این مرد بزرگ در بالای هر صفحه کتابش با قلمش نوشت «یاابوالفضل العباس» و این نشان از اوج عشق و ارادت او به ساحت مقدس حضرت قمر بنی هاشم است و این راز موفقیت این مردان بزرگ است.  آیه الله ناصر مکارم شیرازی نیز درباره وی می‌گوید: درباره مرحوم علامه سعیدالعلماء (ره) هم اگر نباشد درباره ایشان جز همان داستان شیخ انصاری که اینها همه در درس شریف‌العلماء، همدرس بودند و شیخ بعد از آنکه صاحب جواهر، مرجعیت را به ایشان ارجاع کرد شیخ انصاری به سعیدالعلماء بگوید شما اولی هستید، در فضیلت ایشان همین جریان کافی است. نویسنده اعیان الشیعه درباره‌اش گفته است: بزرگ فقیهان و مجتهدان، یکی از مراجع مسلمانان، عبادت پیشه‌ای که کسی همانندش پای‌بند به مستحبات و نوافل نبود. در کتاب «ازکلینی تا خمینی»  آمده است: سعید العلما استادی بزرگ بود و غیبت او از عراق او را از زعامت فرود آورد و توانایی علمی و فقهی سعید العلما به حدی بود که با وجود سعید العلما در جهان تشیع شیخ مرتضی انصاری از دادن فتوا خودداری می‌ کرد. مقام معظم رهبری در خصوص برگزاری کنگره سعید العلما فرمودند: اهمیت کار شما در بزرگداشت مرحوم علامه سعید العلما از کار سایر آقایان در بزرگداشت سایر علمای بزرگ اسلام بیشتر است؛ چراکه ایشان چهره ای گمنام و مجهول است و متاسفانه این شخصیت بزرگ در میان علمای سلف چهره ای شناخته شده نیست، بنابر این کار شما در معرفی این شخصیت کار مشکلی است.

سیره زندگی و مبارزه با بابیت استاد: یکی از نکات بسیار مهم و قابل توجه در زندگانی سعید العلماء، مسئولیت پذیری، جدیت و تلاش او در سرکوبی شورش هواداران فرقه ضاله بابیت در مازندران بود که این امر در کتاب‌های مورخین و محققین بطور مشروح نوشته شده است. یکی از مبلغین فرقه بابیت به نام ملاحسین بشرویه‌ای جهت همکاری با ملا محمدعلی بارفروشی که به این فرقه گرایش پیدا کرده بود از خراسان روانه مازندران شد. همین که سعید العلماء به‌اندیشه ملاحسین پی برد برای پیشگیری دست به کار شد و به دستور او علما و اصناف در مسجد گردهم آمدند و آنگاه مبارزه با این فرقه را به عنوان تکلیف عنوان فرموده و با مدیریت وی، فتنه بابیه در مازندران منهدم شد. پس از این جریان، سعید العلماء در منابع بابیه و بهائیه به شدت مورد لعن و نفرین قرار گرفت که از جمله آن می‌توان به کتاب ظهور الحق اشاره کرد، که بغض و عداوت ایشان، نشان از کاری بودن ضربه سعید العلماء بر پیکره این فرقه بوده است.

جمع بندی توصیف منزلت استاد: علامه سعید العلماء بسیار متواضع و خوش برخورد بوده و پیوسته با روی گشاده با مردم برخورد می‌کرد و متانت و وقار، صبر و حوصله و زحمت گوش فرا دادن به سوالات و درخواست های مردم موجب می‌شد که از محبوبیت روز افزونی برخودار شود. کنگره ملی بزرگداشت سعید العلماء در سال 1390 به مدت سه روز در دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل برگزار شد. فیلم مستندی از زندگی وی تحت عنوان «دردی کشان» ساخته شده‌است. همزمان با کنگره بزرگداش تندیس وی نیز در میدان کارگر بابل نصب شد.کتابخانه‌ای در بابل نیز بنام وی نامگذاری گردیده‌است. نکته قابل توجه در زندگی این مرد خدا، این که او به خاطر نهی از منکر و دفاع از حریم اسلام و جلوگیری از فرقه ضاله‏ ی بابی‏گری، حوزه‏ ی علمیه نجف را ترک کرده و به بابل مراجعت کرد. او انجام وظیفه را از رسیدن به مقام مرجعیت ترجیح داد. با ایثار و نفس‏ کشی، از محیط بزرگ علم و فقاهت دست کشید و به محیط کوچک بارفروش (بابل) آمد، چرا که شنیده بود بابی‏ ها با حمایت استعمار روس تزاری، رخنه کرده می‏خواهند مردم مازندران را اغوا کنند .برای مطالعه تفصیلی از زندگینامه فقیه مجاهد سعیدالعلماء مازندرانی به کتاب "مرزبان شیعه" سید مجتبی ضمیری/ انتشارات سام؛ مراجعه نمایید.