معرفی نخبگان حوزوی بومی استان مازندران

آیه الله میر حیدر آملى

 معرفی استاد: بهاء الدین سید حیدر بن علی بن حیدر عبیدلی حسینی آملی، فقیه، مفسر، محدث، عارف و فیلسوف، معروف به شیخ حیدر آملی، میر حیدر آملی، سید حیدر آملی یا شیخ الصوفی، از مشاهیر عرفای شیعه در قرن هشتم هجری و صاحب کتاب المحیط الأعظم فی تفسیر القرآن الکریم می باشد. سید حیدر از نوادگان علویان مازندران است که تبارش به امام علی بن حسین زین العابدین (ع) می‌رسد. ازاین‌رو، وى پیوسته به خود مى‌بالید. این دلدادگى به ائمه معصومین(ع)، چنان بود که استاد عالى‌قدرش، فخرالمحقّقین، او را «زین‌العابدین ثانى» لقب داد. میر حیدر در سال ۷۲۰ هجری قمری در شهرآمل چشم به جهان گشود. از سال ۷۲۰ تا ۷۵۰ هجری قمری و تا سی سالگی و بخش عمده جوانی خود را در آمل طبرستان گذراند و به کارهای دیوانی و دولتی مشغول بود. اما در سن سی سالگی رهسپار نجف شد و تا پایان زندگی در همان شهر ماند. البته او مدتی به مکه و مدینه رفت، اما به علت وضع مزاجی به عراق بازگشت.

آثار: آثار گران‌بهایی از میر حیدر در موضوع‌هایی چون تفسیر قرآن با عنوان تفسیر محیط الاعظم، جامع الاسرار و منبع الانوار در تبیین دیدگاه های اهل تصوف و شیعیان، نص النصوص و رساله العلوم العالیه بر جای مانده است. نص النصوص، درحقیقت، شرحی بر فصوص الحکم ابن عربی است. نیز او تعدادی از مسائل فقهی و کلامی که بین او و فخرالدین حلی، فرزند علامه حلی رد و بدل شد، از وی به یادگار ماند. تفسیر قرآن وی و کتاب های بحث در علم و فلسفه از بزرگترین آثار کتاب های فلسفه در جهان است که در اکثر دانشگاه های معتبر دنیا در حال تدریس می باشد. از جمله کتب و رسایل او کتاب جامع الحقایق و راسله امثله توحید و رساله ارکان و کتاب الکشکول فیما جری علی آل رسول و رساله رافعه الخلاف در بیان توقف حضرت امیر(ع) نگارش نموده است. هانری کربن، مستشرق فرانسوی، دو کتاب درباره سید حیدر آملی و نگاه عرفانی وی نگاشته که افراد مختلف آن‌ها را در قالب کتابی به‌نام «سید حیدر آملی: شرح احوال، آثار و آراء و جهان‌شناسی» به فارسی ترجمه کرده‌اند. این کتاب به زندگی‌نامه و معرفی سید حیدر آملی می‌پردازد.

استادان: پدر بزرگوارش، شیخ نورالدین طهرانی، فخرالمحقّقین حلی، على بن محمّد بن على کاشانى، معروف به حلّى، عبدالرحمن بن احمد قدسى، صدرالدین ترکه اصفهانى، حسن بن حمزه هاشمى. سید حیدر آملى، نزد فخر‌المحقّقین کتاب‌هاى: «جوامع الجامع فی تفسیر القرآن»، تألیف شیخ طبرسى، «شرائع الإسلام» محقق حلی، «مناهج الیقین» علّامه حلّى، «تهذیب الأحکام» شیخ طوسى و «نهج البلاغه» و شرح آن از میثم بن على بحرانى را مى‌خواند؛ همچنین در محضر عارف کامل عبدالرحمن بن احمد قدسى، به خواندن کتاب‌هاى: «منازل السائرین» و «فصوص الحکم» و شروح آن مى‌پردازد.

سیره زندگی استاد: از جمله خصوصیات سید حیدر آملی این که مدام در کتاب های خود خصوصا در جوامع الاسرار، از حریم شیعه امامیه و از حریم عرفان واقعی دفاع می کند و معتقد است شیعیان امامیه هستند که اهل سعادت و تشیع و مکتب اهل بیت عصمت و طهارت است که صراط مستقیم می باشد. در رساله های غربی، دانش سید حیدر را فراتر از دریاها دانسته اند و او را از بزرگ ترین عرفان شیعی می‌دانند. او در جامع الاسرار می‌گوید که از‌‌ همان آغاز جوانی و حتی کودکی با علاقه فراوان به مطالعه عرفان شیعی دوازده امامی پرداخت.

یادبودها: در سال ۱۳۸۱ دبیرخانه کنگره ملی علامه سید حیدر آملی توسط دانشگاه مازندران و گلستان دایر شد. بزرگداشت علامه به مدت دو روز با حضور و سخنرانی شخصیت‌های علمی و فرهنگی همچون علامه حسن‌زاده آملی برگزار شد. در حال حاضر دو تندیس یکی در زادگاهش و دیگری در مصر به عنوان یادمان وی ساخته‌اند. گفتنی است که سید حیدر آملی، دو معاصر همنام دارد: سید حیدر بن علی (مؤلف کشکول) و سید حیدر بن علی بن حیدر (که دو سال پیش از سید حیدر آملی از فخر المحققین اجازه دریافت کرد). شخصی که در آرامگاه میر حیدر آملی در آمل دفن می‌باشد سید میر سید حیدر آملی بوده در حالیکه از قول علامه حسن‌زاده آملی، میر حیدر آملی در حله وفات کرده‌است.

جمع بندی توصیف منزلت استاد: میر حیدر دارای چهل رساله است که برای تبیین دیدگاه‌های اهل تصوف و شیعیان است. وی تشیع و تصوف حقیقی را نزدیک به یکدیگر می‌داند. سید حیدر آملى حکمت و عرفان شیعه را به سرچشمه اصلى‌اش (ولایت و معارف معصومین(ع)، سوق داد. وفات میر حیدر را به سال 794 قمری نقل نموده اند.