آیة الله عبدالله جوادی آملی

معرفی استاد: آیة الله عبدالله جوادی آملی زاده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۱۲ در شهر آمل متولد شد. پس از پایان ششم ابتدایی، در سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علمیه آمل شد. سپس مدت کوتاهی به حوزه علمیه مشهد و سپس در سال ۱۳۲۹ به مدرسه مروی تهران و در سال ۱۳۳۴ ، برای تکمیل تحصیلات به حوزه علمیه قم رفت. از همان ابتدای ورود به قم، رابطه علمی خود را با فیلسوف و مفسر قرآن، سید محمدحسین طباطبایی آغاز کرد که این ارتباط تا پایان عمر وی ادامه یافت.

آثار : اصول فقه: تحریر الاصول، تفسیر ترتیبی قرآن(صاحب تفسیر تسنیم، یکی از بزرگ‌ترین تفاسیر جهان اسلام است)- تفسیر موضوعی قرآن: قرآن در قرآن، توحید در قرآن، وحی و نبوت در قرآن، معاد در قرآن (۲ جلد)، سیره پیامبران در قرآن (۲ جلد)، سیره رسول اکرم در قرآن (۲ جلد)، مبادی اخلاق در قرآن، مراحل اخلاق در قرآن، فطرت در قرآن، معرفت‌شناسی در قرآن، صورت و سیرت انسان در قرآن، حیات حقیقی انسان در قرآن، هدایت در قرآن، جامعه در قرآن، ادب توحیدی انبیاء در قرآن، تفسیر انسان به انسان- عترت و عرفان: ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره) (۱۲ جلد)، در حدیث و عرفان، الحماسه و العرفان، امام مهدی موجود موعود: در عرفان ولایی، تجلی ولایت در آیه تطهیر، حکمت علوی، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه، حماسه و عرفان: در عرفان ولایی، حیات عارفانه امام علی «علیه السلام»: در عرفان ولایی، دنیاشناسی و دنیاگرایی در نهج البلاغه، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، شمیم ولایت، ظهور ولایت در صحنه غدیر، عصاره خلقت، عید ولایت، علی «علیه السلام» مظهر اسمای حسنای الهی: در عرفان ولایی، قرآن در کلام امام علی «علیه السلام«، کوثر کربلا، گنجور عشق، مراثی اهل بیت، نسیم اندیشه، وحدت جوامع در نهج البلاغه، ولایت در قرآن، ولایت علوی، "سلونی قبْل أنْ تفْقدونی»، تفسیر نهج البلاغه است- فلسفه: رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه ۳۶ جلد تا کنون)، فلسفه صدرا، فلسفه حقوق بشر، تبیین براهین اثبات خدا، علی بن موسی الرضا «علیه السلام» و الفلسفة الالهیة، فلسفه زیارت، حق و تکلیف در اسلام، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، شمس الوحی تبریزی (سیره علمی علامه طباطبایی)- کلام: انتظار بشر از دین، نسبت دین و دنیا (بررسی و نقد نظریه سکولاریسم)، دین‌شناسی، شریعت در آیینه معرفت، ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)- فقه: توضیح المسائل به همراه استفتائات، کتاب الخمس، استفتائات، کتاب الحج (۴ جلد)، الوحی و النبوه- حقوق اجتماعی: سروش هدایت (۵ جلد)، سرچشمه اندیشه (۶ جلد)، بنیان مرصوص امام خمینی، نسیم اندیشه (۲ جلد)، اسلام و محیط زیست، منبع الفکر- معارف: صهبای حج، جرعه‌ای از صهبای حج، رازهای نماز، قرآن حکیم از منظر امام رضا، حکمت عبادات، قرآن حکیم از منظر امام رضا «علیه السلام"، زن در آیینه جمال و جلال، نزاهت قرآن از تحریف، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه- عرفانی: توحید ربوبی، توحید عبادی، زن در اسلام، عین النضاخ (تحریر تمهید القوائد ابن ترکه)- حدیث: مفاتیح‌الحیات: در حدیث و اخلاق رفتاری.

استادان:  آیت‌ الله جوادی‌ آملی‌، دروس‌ ادبیّات‌ را نزد پدرش،‌ عبدالله اشراقی و‌ شیخ‌ احمدی‌ اعتمادی‌ و بخش‌ مهمّ شرح‌ لمعه‌ را نزد آیت‌ الله شیخ‌ عزیزالله طبرسی،‌ بخش‌ اوامر قوانین‌ را در محضر آیت‌ الله ضیای‌ آملی‌ و بقیه‌ را از مرحوم‌ آیت‌ الله محمد غروی‌ و امالی‌ شیخ‌ صدوق‌ را در محضر آیت‌ الله ضیاء الدین‌ آملی‌ آموخت. استاد جوادی‌ آملی‌، دروس‌ رسائل‌ و مکاسب‌ را در محضر آیت‌ الله سید عباس‌ فشارکی‌، آقای‌ شیخ‌ اسماعیل‌ جاپلقی‌ و آقا شیخ‌ محمد رضا محقق‌ خواند. در بخش‌ فلسفه‌ نیز، شرح‌ منظومه‌، طبیعیات‌، اشارات‌ و بخشی‌ از اسفار را نزد حاج‌ شیخ‌ ابوالحسن‌ شعرانی‌ و مقداری‌ از شرح‌ منظومه‌ و شرح‌ اشارات‌ و بخشی‌ از اسفار را خدمت‌ آیت‌ الله حاج‌ میرزا مهدی‌ محی‌ الدّین‌ الهی‌ قمشه‌ای‌ فراگرفت‌. برای‌ آموختن‌ شرح‌ فصوص‌ ابی‌ عربی‌ (شرح‌ قیصری‌ بر فصوص‌) به‌ محضر آیت‌ الله محمد حسین‌ فاضل‌ تونی‌ رفت‌ و دروس‌ خارج‌ فقه‌ و اصول‌ را نزد مرحوم‌ شیخ‌ محمد تقی‌ آملی‌ آموخت.

در درس‌ بزرگان‌ قم‌، از جمله‌ آیت‌ الله العظمی‌ بروجردی، حضرت‌ امام‌ خمینی، علامه‌ سید محمد حسین‌ طباطبایی، آیت‌ الله محقق‌ داماد و آیت‌الله میرزا هاشم‌ آملی‌ (ره‌) حاضر شد. وی‌، ویژگی‌ بارز درس‌ امام‌ خمینی‌ (ره‌) را پرورش‌ روح‌ دقت‌ و آزادگی‌ علمی‌ می‌داند و بر حکیمانه‌ بودن‌ دیدگاههای‌ امام‌ در دروس‌ حوزوی‌ تأکید می‌نماید. استاد جوادی‌ آملی‌، در حدود ۲۵ سال‌ از محضر علامه‌ طباطبایی‌، در علوم‌ نقلی‌ و عقلی‌ بهره‌ بود و در خلوت‌ و جلوت‌، انیس‌ این‌ مفسر بزرگ‌ قرآن‌ کریم‌ بود.

فعالیت های علمی:  پس از اتمام تحصیلات، فعالیت‌های استاد  بر تدریس و نشر معارف الهی متمرکز گردید و در سطوح و دوره‌های مختلف، شرح اشارات، شرح تجرید، شرح منظومه، شواهد الربوبیة، التحصیل، شفا، دوره کامل اسفار، تمهید القواعد، شرح فصوص الحکم، مصباح الأنس، درس خارج فقه، تفسیر موضوعی قرآن، تفسیر ترتیبی قرآن را تدریس نمود. اکنون نیز درس‌های تفسیر قرآن، خارج فقه و خارج اسفار وی ادامه دارد.

استاد مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء را به منظور پژوهش در رشته‌های مختلف علوم اسلامی و پاسخ گویی به شبهات موجود در اسلام در سال ۱۳۷۲ تأسیس کرده‌است. همچنین بر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام حسن عسکری(ع) نظارت دارد که در سال ۱۳۸۷ش در شهر آمل تأسیس شده است. کمیسیون ملی یونسکو در ایران با ارسال نامه و تندیس جشنواره فارابی از مقام علمی جوادی آملی تقدیر کرد. بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا نیز در جشنواره بین‌المللی حکمت سینوی، نشان حکمت را به پاس یک عمر فعالیت در فلسفه اسلامی به وی اهدا کرد.

شاگردان: در طیّ سالیان طولانی تدریس آیت‌الله جوادی آملی هزاران نفر از دروس او بهره برده‌اند؛ از جمله: مهدی شب‌زنده‌دار، سید محمدرضا مدرسی یزدی، غلامرضا فیاضی، عبدالحسین خسروپناه، حمید پارسانیا، مهدی هادوی تهرانی

سیره زندگی استاد: گرچه همواره فعالیت علمی بیشترین مشغولیت استاد بوده است، در سالهای پیش و پس از انقلاب اسلامی ایران در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی هم مشارکت داشته است. او پیش از انقلاب از مروجان اندیشه امام خمینی بود و به این جهت چند بار از تبلیغ و سخنرانی ممنوع و بازداشت شد. جامعیت علمی و بهره‌مندی فراوان ایشان از علوم گوناگون اسلامی به ویژه علوم ادبی و بلاغی، منطق و فلسفه و کلام و عرفان، اصول و فقه و تفسیر و حدیث موجب شده تا در بررسی هر مسئله و مبحث از مسائل و مباحث علمی از یکسونگری پرهیز شده، با نگاهی جامع به نقد و ارزیابی و تحلیل علمی درباره آن بپردازد.

آیة الله جوادی آملی از معتقدان نظریه ولایت فقیه است. او در کتاب «ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت» سه گونه دلیل «عقلی محض»، «مرکب از عقل و نقل (روایت)» و «نقلی محض» برای اثبات ولایت فقیه مطرح کرده است. دلیل مرکب از عقل و نقل او این است که از سویی اسلام احکام اجتماعی و سیاسی‌ای چون حج، جهاد، حدود و تعزیرات و قوانین مالی چون انفال و خمس دارد که اجرای آنها در دوره غیبت معصوم، تنها با مدیریت فقیه جامع‌الشرایط امکان‌پذیر است. از سوی دیگر عقل حکم می‌کند که خداوند در دوره غیبت معصوم، جامعه مسلمانان را بی‌سرپرست رها نکند. بنابراین در این دوره فقیهان جامع‌الشرایط به عنوان جانشینان معصوم، رهبری جامعه را برعهده دارند.

استاد پس از انقلاب اسلامی ایران مسئولیت‌هایی چون عضویت در شورای عالی قضایی، مجلس خبرگان قانون اساسی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مجلس خبرگان رهبری را برعهده داشته است. وی سفرهای برون مرزی متعددی به کشورهای آمریکا، اسپانیا، ایتالیا، فرانسه، انگلستان، آلمان، سوئیس، اتریش، اتحاد جماهیر شوروی سابق و سوریه و لبنان داشته که مهم‌ترین آن‌ها سفر به مسکو در سال ۱۳۶۷ (۱۹۸۸ میلادی) برای ارائه نامه امام خمینی به میخائیل گورباچف رهبر شوروی، بود و همچنین سفر او به نیویورک در سال ۱۳۷۹ برای ارائه پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به نشست هزاره ادیان و دیدار وی با کشیش‌ها، راهبان بودایی و مسیحیان در اروپا بود..

جمع بندی توصیف منزلت استاد: استاد دارای سعه صدر، خضوع، روشمندی در استنباط علمی، مخاطب محوری در تعلیم، قدرشناسی از استادان و پیشگامان، رعایت ادب و انصاف در نقد است. محور اندیشه‌های وی، حکمت متعالیه است. ازاین‌رو به هماهنگی عقل و عرفان و قرآن اعتقاد دارد و معارف آنها را با هم ناسازگار نمی‌بیند. او می‌گوید: علم به‌خودی‌خود با دین تعارض ندارد علوم تجربی جهان طبیعت را به ما نشان می‌دهد و به جهت آنکه جهان مخلوق خدا است، این علوم فعل خدا را به ما می‌نمایاند. بنابراین این علوم را باید دینی دانست.